Ảnh hưởng của Amoniac hóa lỏng

Ngộ độc amoniac là một tai nạn có thể gặp trong lao động, sinh hoạt hàng ngày. Nhưng đến nay, nhiều người vẫn chưa hiểu biết về ngộ độc amoniac nên vẫn chủ quan, thiếu cẩn thận khi phải làm việc, tiếp xúc với chất khí này, từ đó dẫn đến những tai nạn đáng tiếc, xử trí không kịp thời để lại những di chứng nặng nề về sức khỏe, thậm chí tử vong. Tại khoa Hô hấp Bệnh viện Chợ Rẫy, chúng tôi đã gặp một số trường hợp ngộ độc amoniac do tai nạn lao động đã ảnh hưởng đến sức khỏe về sau, tổn thương phổi nặng, tàn phế suốt đời ở tuổi còn rất trẻ và cũng đã có trường hợp tử vong.

Amoniac là gì?

Amoniac là một hóa chất thường gặp trong đời sống. Amoniac cũng được sản xuất trong cơ thể con người, là một thành phần cấu tạo nên protein và những phân tử phức tạp khác. Trong tự nhiên, amoniac có ở trong đất do các vi khuẩn tạo ra và do sự phân hủy của các động, thực vật và các chất thải của động vật.

Tính chất của amoniac

Amoniac là một chất khí không màu, có tính kích ứng cao với mùi nồng, ngạt. Amoniac tan dễ dàng trong nước tạo thành dung dịch có tính kiềm mạnh amoni hydroxýt có thể gây kích ứng và gây phỏng và cũng có thể được nén dễ dàng dưới áp suất thành dung dịch trong, không màu. Amoniac bị phân hủy thành hydro và nitơ ở nhiệt độ 450-5000C và ở nhiệt độ thấp hơn khi có sự hiện diện của các kim loại như sắt, nicken, kẽm. Do đó các thùng chứa amoniac có thể nổ khi tiếp xúc với nhiệt độ cao.

Amoniac dùng để làm gì?

Khoảng 80% amoniac sản xuất trong công nghiệp được dùng làm phân bón. Amoniac cũng được dùng làm khí làm lạnh, làm tinh khiết nước, và dùng trong sản xuất nhựa, chất nổ, vải, thuốc nhuộm và những hóa chất khác. Ngoài ra, amoniac còn được tìm thấy nhiều trong các dung dịch làm sạch.

Con người tiếp xúc ammoniac bằng đường nào?

Hầu hết mọi người bị tiếp xúc với amoniac do hít phải, ngoài ra cũng có thể do nuốt hoặc tiếp xúc trực tiếp qua da. Amoniac có thể tồn tại trong tự nhiên và cũng có trong các sản phẩm làm sạch và con người có thể bị tiếp xúc với amoniac qua những nguồn này. Amoniac được buôn bán, sử dụng rộng rãi trong nông nghiệp, công nghiệp nên con người dễ có nguy cơ bị tiếp xúc do tai nạn hoặc do các cuộc khủng bố.
Amoniac nhẹ hơn không khí nên thường không tụ lại ở những nơi thấp. Tuy nhiên, ở môi trường ẩm ướt, amoniac có thể thành dạng hơi nước nặng hơn không khí và có thể lan ra trên mặt đất và những vùng thấp.

Amoniac tác động trên cơ thể như thế nào?

Amoniac xâm nhập vào cơ thể do hít, nuốt vào hoặc tiếp xúc qua da. Nó tác dụng với nước tạo thành amoni hydroxýt. Hóa chất này có tính ăn mòn và gây tổn thương tế bào bị tiếp xúc. Các mô bị tổn thương lại bị thoát dịch, vì vậy càng làm biến đổi amoniac thành amoni hydroxýt. Amoni hydroxýt gây phỏng da, mắt, đường hô hấp, tiêu hóa. Ở đường hô hấp, nó phá hủy các nhung mao và niêm mạc đường hô hấp có tác dụng bảo vệ chống lại sự nhiễm trùng. Ngoài ra các chất tiết, các mô bị hoại tử, xác các tế bào bị chết, hiện tượng sưng phù và phản ứng co cơ trơn đường hô hấp còn có thể gây ra tắc nghẽn đường hô hấp. Các tổn thương ở đường hô hấp có thể bị thay thế bởi mô hạt và để lại di chứng bệnh phổi mạn tính về sau.

Dấu hiệu, triệu chứng ngộ độc amoniac

Amoniac có tính ăn mòn. Mức độ trầm trọng phụ thuộc vào đường tiếp xúc, liều lượng và thời gian tiếp xúc. Tiếp xúc với amoniac nồng độ cao có thể ngay lập tức gây phỏng da, mắt, mũi, họng, đường hô hấp và có thể dẫn đến mù, tổn thương phổi hoặc tử vong. Hít phải amoniac với nồng độ thấp hơn có thể gây ho, kích ứng mũi, họng. Nuốt amoniac có thể gây phỏng miệng, họng và dạ dày.

Cần làm gì khi bị tiếp xúc với một lượng lớn amoniac

- Nhanh chóng di chuyển khỏi nơi bị nhiễm amoniac: Nếu amoniac bị rò rỉ trong nhà, bạn hãy đi ra ngoài. Nếu tai nạn về amoniac xảy ra ở bên ngoài, bạn hãy ở trong nhà, đóng tất cả các cửa ra vào và cửa sổ, tắt máy điều hòa nhiệt độ.
- Nhanh chóng cởi bỏ quần áo bị dính amoniac: Nếu có thể, áo chui đầu nên cắt bỏ, tránh cởi qua đầu để hạn chế tiếp xúc với hóa chất. Cho quần áo vào túi nhựa và cột kín miệng túi lại để tránh gây nhiễm thêm cho bạn và những người khác. Để các túi này ở nơi an toàn, tránh xa mọi người, nhất là trẻ em.
- Nhanh chóng rửa sạch amoniac dính trên cơ thể: Rửa sạch amoniac dính trên da với xà phòng và nước, rửa mắt sạch với nhiều nước, tháo bỏ kính sát tròng, rửa kính sạch với xà phòng và nước trước khi đeo. Không dùng chất tẩy để rửa amoniac trên da.
- Nếu cần, hãy đến các cơ sở y tế ngay.

Điều trị ngộ độc amoniac như thế nào?

Để giảm hậu quả khi tiếp xúc với amoniac, bạn cần rửa sạch mắt và da càng nhanh càng tốt.
Không có chất đối kháng với ngộ độc amoniac nhưng có thể điều trị các tác động của amoniac. Những nạn nhân có những triệu chứng nghiêm trọng như ho nặng, kéo dài, phỏng họng…cần đến bệnh viện.

Xét nghiệm có hỗ trợ trong quyết định điều trị khi bị tiếp xúc với amoniac không?

Các xét nghiệm không giúp gì cho cấp cứu, xử trí ban đầu ngộ độc amoniac. Xét nghiệm có thể giúp phát hiện amoniac trong máu và cơ thể nhưng không thể khẳng định là nhiễm amoniac từ bên ngoài vì amoniac bình thường cũng có trong cơ thể. Khi bị tiếp xúc với amoniac, bạn có thể nhận biết ngay vì nó có mùi, vị nồng, khó chịu và gây kích ứng da, mắt, mũi và họng.

Làm việc an toàn với khí amoniac như thế nào?

- Cần ghi nhớ rằng đây là một chất khí nguy hiểm, có tính ăn mòn và có nguy cơ nổ, đặc biệt nguy hiểm ở những nơi có không gian chật hẹp. - Bạn cần được huấn luyện để làm việc, thao tác chính xác hạn chế sai sót, tai nạn lao động. Nơi làm việc cần có phương tiện bảo hộ lao động, phương tiện bảo vệ đường hô hấp.
- Kiểm tra các vật chứa khí amoniac có bị hư hoặc rò rỉ không trước khi làm việc.
- Thông báo ngay khi phát hiện có rò rỉ, tràn hoặc đổ khí amoniac.
- Tránh làm việc một mình khi tiếp xúc với hóa chất này. Bạn cần có người cùng làm việc và được huấn luyện để sơ cứu, hồi sức hoặc có phương tiện theo dõi đối với những người phải làm việc một mình.
- Nơi làm việc cần thoáng khí, nên tách biệt với nơi dự trữ, chứa khí amoniac.

BS. Đặng Vũ Thông

Theo BSGĐ